| Omschrijving |
|---|
|
Biejeingezeumerd 2013-3 Uit de vereniging: Blz. 2 Johanna Cox – Geraedts erelid van de MHVS Blz. 2 Nieuws uit de monumenten hoek Blz. 4 Open monumentendag 2012: Groen van Toen Blz. 6 Jaarprogramma Maas- en Swalmdal en MHVS 2012 Blz. 6 Wandelingen Swalmdalgidsen en kanotochten 2012 + 2013 Blz. 6 Programma IVN De Steilrand 2012 Blz. 7 Themarondleiding werkgroep Dorpsgidsen Beesel Overige artikelen: Blz. 7 Kroniek van Swalmen, april, mei en juni 2012 Blz. 9 Jaarlijkse reis Heemkundever Meer ... |
| Tekst |
|---|
|
Van hot nao haar door ‘t zjwaams waordebook (23) Harie van Buggenum Een rubriek vol speelsigheden, serieuze zaken, knipoogjes naar het verleden, kortom over van alles wat volgens Waordebookredaksielid Harie van Buggenum niet of niet volledig aan bod is gekomen. Natuurlijk in ’t Zjwaams. Es se mit troeve emes eine sjlaag aaf wils troeve mit troevenaos, den löps se de kans des se op eine aos hodjs, doordet eine angere dich euvertroef mit troeveboer. Es emes versjlete kneen haet doordet zjwaor werk ’m de nek gebraoke haet, den kóns se zègke, det d’r biej dem get aanne handj is, terwiel det zowaal aanne nek es aan zien henj, nieks mankeert. Van eine dae de pizang is kóns se neet zègke det dae de benaan is, wiewaal det pizang en benaan ’tzelfde is. Dae is waal de segaar enne klos. Dae hoof daoróm nag neet op ein van beije te lieke. Wen emes sjlechter is, kan d’r toch good zin. Dae verköp den good vleis. Eine sjlechte sjlechter verköp sjlech vleis, en daoróm geit ’t ’m al sjlechter. Waert eine kranke sjlechter sjlechter, den heurt ’t vleisverkoupe ’ne keer op. Eine dae de laan oetgesjtuurd waert is zien baan kwiet. Zoeine sjteit den oppe sjtraot en dae haet den tied zat óm op paad te gaon óm zienne waeg weer te vinje. Ein ker kóns se oplaje toetdet ze aafgelaje vól is. Angesóm geit neet; doe kóns gèn ker aaflaje toetdet ze opgelaje laeg is. Emes dae dink det d’r flotter kan kroepe es d’r zien kneen insjmeert mit kroepaolie, dae vergit zich en zich vergaete beteikent weer neet det d’r biej toeskoms drachter kump, det d’r zichzelf örges haet laote ligke. Hiejoet bliek det vergaete twee beteikenisse haet. Den eine keer waert bedoeld: get neet ónthaje, en ’ne angere keer waert ’t gebroek wo in ’t Hollands “vergissen” sjteit. In ’t lèste geval heurt “zich” waal altied d’rbiej. Wie örges taengenaan gekeke waert, kan inne loup vanne tied verangere. Veural inne eerste hèlf vanne veurige eew waas ’t op väöl plaatse de geweunde óm saoves ein pan gebraoje aerpele oppe taofel te zitte. Det hèt ouch: “aerpele inne pan”. Es gereidsjap kreeg eder den ei versjet en pikde zien deil zo oette pan. Det sjpaarde tied mit sjóttele wasse. Noe waert det boers gevónje. Es noe örges get te doon is wie eine verjäördig of ein anger feesje den kump vanalles oppe taofel, wie ei kumpke mit brökskes kees, sjiefkes wórs, greune bloomkool of sjiefkes kómkommer en suiskes óm in te soppe. Daoveur pak eder zich ei versjetje of ei prikkerke en haolt oet de gezamelikke kumpkes waat van zien gading is net wie biej aerpele inne pan. Gesop waert sónger gereidsjap.’t Versjilj besjteit hiejoet, det vreuger tegeliekertied geprik waerde en det noe eder op zien beurt mót wachte, want de kumpkes zin te klein óm tegeliek te gebroeke. Dit waert neet boers gevónje. In taengedeil; de gasvrouw haet good häör bès gedaon en krieg ei kómpelement. Waas se den ouch zuus is, det de meiste tied ’t lèste bietje in ’t kumpke blief ligke ómdet nemes zich det durf te pakke oet fetsoen. 16 |
|
Harmonie Amicitia Boukoul Na het einde van de Tweede Wereldoorlog bloeide het verenigingsleven in Boukoul weer op. Zo werd in 1949 de eerste Prins van de Kwekkerte uitgeroepen: Prins Wiel (van Cruchten). Tijdens deze carnavalsactiviteiten werd de muziek vaak verzorgd door een blaaskapel die onderdeel was van de fanfare St. Laurentius van Leeuwen. Steeds vaker was te horen: “Dat moeten we toch zelf ook kunnen!” De opening van de nieuwe Lagere School in 1952 bracht de oplossing. In 1953 kwamen twee gezinnen in Boukoul wonen: hoofd der school fam. G. Meuffels en leerkracht fam. A. van Acht. Allereerst werd de heer Meuffels (veel ervaring in het verenigingsleven) benaderd. Hij ging direct akkoord. Er werd ook gepraat met Alphons van Acht. Hij was op dat moment de beste harmoniedirigent van Nederland. Hij was landskampioen met zijn vereniging de Kerkelijke Harmonie van Thorn. Hij was bereid de eerste dirigent van de Boukoulse harmonie te worden. Op 8 februari 1955 werd een Instrumentenfonds opgericht om instrumenten te kunnen aanschaffen. Om geld te verzamelen werden grote tuinfeesten georganiseerd, vooral op een terrein aan de toenmalige Heikamp (nu Graeterhofweg) vlakbij de beek. Ook werden huis-aanhuisakties gehouden en werden sponsors gezocht. Dit alles leverde zoveel geld op, dat al op 9 april 1956 de oprichtingsvergadering kon worden gehouden. De harmonie kreeg de naam ‘Amicitia’, wat ‘Vriendschap’ betekent. Beschermheer werd graaf Wolff Metternich. Hij staat nog op de eerste officiële foto die van de harmonie is gemaakt op 2e Paasdag 1956. Anderhalve maand later is hij echter al overleden. Nieuwe beschermvrouwe werd op 26 december dochter gravin E.M.H.H.Th. Wolff Metternich. Er hadden zich intussen zo’n 30 jongens en mannen aangemeld. Al heel snel had iedereen een instrument. De theorielessen werden door dhr. Van Acht gegeven in de school. Veel van de blazers oefenden wekelijks in groepen in de bakkerij van dhr. J. Cabbolet aan de hoek Kerkweg/Beneden Boukoul. Op 12 mei 1957 was het eerste openbare optreden: het afhalen van de communiekantjes met de processiemars ‘Mater Dolorosa’. De eerste loopmars was ‘Beatrix’. In 1965 werden de eerste uniformen aangeschaft. Ze waren bruin (opvallend) en er hoorde een pet met pluim bij. Alle volgende uniformen waren blauw. Ook de huidige uniformen zijn blauw, maar dan wel zonder pet. Een ook belangrijke datum in de verenigingsgeschiedenis is 27 oktober 1969. Toen werd het Damescomité opgericht. Dit comité heeft al ontzettend veel voor de vereniging betekend, op financieel gebied, maar ook organisatorisch bij feesten, concoursen e.d. Harmonie Amicitia heeft tot nu toe negen maal aan een concours deelgenomen, 4x behaalde de vereniging promotie en 1x (in 1989 in Vught) werd het Federatief Kampioenschap behaald. Een opvallend punt in het Amicitia-verhaal is het schaatsen. De mensen schaatsen graag rond kasteel Hillenraedt, maar dat kan alleen in zeer strenge winters. 1985 kent zo’n zeer strenge winter en de Beschermvouwe van de harmonie, mevr. E.M.H.H.Th. de Guerre, gravin Wolff Metternich, biedt de vereniging aan het schaatsen de organiseren. Dit betekent: banen onderhouden, entree innen, zorgen voor erwtensoep e.d. De leden stappen hier graag in en het wordt een groot succes. Ook tijdens strenge winters hierna is het schaatsen rond kasteel Hillenraedt door Amicitia georganiseerd. Die winters waren: 1986, 1987 (2x), 1997 en 2012. De voorzitters van de harmonie sinds de oprichting: 1956/1977: G. Meuffels, 1977/1986: P. Maessen, 1986/1995: W. Meuffels, 1995/2001: B. Rutten, 2001/2002: Th. Verstegen a.i., 2002/2006: M. de Wild, 2006/2007: P. Maessen + P. van Deur a.i., 2007/2012: H. Jacobs, 2012/….: E. Thissen-Heynen De dirigenten van de harmonie sinds de oprichting: 1956/1960: A. van Acht, 1960/1971: J. Janssens, 1971/1987: L. Roefs, 1987/1996: J. Knoben, 1996/1997: H. Houben, 1997/2010: R. Pisters, 2010/….: B. Deckers 17 |
|
Oprichtingsfoto van 1956: Zittend v.l.n.r.: Sef van Deur, Jack Hendrickx, Wiel Verlinden, Sjeng Cabbolet, Ch. Strens (burgemeester gemeente Swalmen), graaf Wolff Metternich (beschermheer), Alphons van Acht (dirigent), Sjra Meuffels (voorzitter), Sjra Cabbolet, Jeu van Deur. Middelste rij v.l.n.r.: Jan van Heur, Sef Clumpkens, Rob van Acht, Malo Hautus, Jan Hendrickx, Henk Meuffels, Henri Vintcent, Loek Hautus, Harie Claessen, Sjaak Hendrikx, Frits Cabbolet, Wiel Meuffels, Jeu Hendrickx, Jan Munnichs, Sef van Buggenum, Jan Reijners. Bovenste rij v.l.n.r.: Thei Cox, Piet Sanders, Jan Peters, Giel Cox, Jack Kremers, Wiel Sanders, Sef Sanders, Jan Kremers, Frits Cox, Jeu Simons, Jo Meuffels, Lei Kremers, Gerrie Geraedts, Harrie Knops Uit het leven van onze voorouders Harrie van Buggenum Schuldbekentenis met een huis als onderpand. Geld is geleend van de parochie. Swalmen, 21 november 1780. Verpanding huis en hof op de Boukoul aan de schietroede gelegen. Ten overstaan van Joannes Bernardus Chanoine, licentiaat (academische graad) in de beide rechten, schepen en secretaris van het Hoofdgerecht van de stad Ruremonde en scholtis (schout) van de heerlijkheid Swalmen en Asselt, Cornelis van Keeken en Johannes Mevissen, schepenen aldaar, bekennen de echtelieden Lennert Vermeulen en Catharina van Vlodorp dat zij een bedrag van 100 gulden Roermonds tegen een jaarlijkse rente van 4% eerstmaal te betalen op 1 oktober 1781 en met een opzegtermijn van drie maanden, hebben opgenomen van de heer Timmermans, als deservitor (waarnemend pastoor) van de pastorie van Swalmen en Asselt, met wetenschap van de provisoren (geestelijke verzorgers) van beide kerken en namens de kerk van Asselt, met als onderpand hun huis en hof op de Bouckhoult gelegen rondom in de gemeente en met een korte zijde grenzend aan de schietroede, alsmede zijn aandeel in de onroerende goederen zoals in vruchtgebruik bezeten door zijn moeder Maria Hoex, weduwe van Hendrick Vermeulen. Bron: R.H.C.L. Schepenbankarchief/Swalmen 18 |
|
Oorlogstijd in Swalmen Corry Janissen De oorlogsgeschiedenis 1940-1945 Swalmen: Boeken en verhalen vanuit de MHVS vertellen over de vreselijke en spannende oorlogstijd uit het leven van vele dorpsgenoten. Ik ging wat meer belangstelling tonen voor wat Swalmen en omgeving in de bezettingstijd 1940-1945 heeft moeten doorstaan. Ik vroeg mij af: hoe heeft mijn familie die tijd ervaren? Bij de evacuatie was ik net 4 jaar en te jong om mij nu nog iets te kunnen herinneren. Ik denk wel eens: hoe ben ik al die tijd meegedribbeld? In de familie wisten ze mij weinig of niets te vertellen. De twee oudsten uit de familie zijn overleden; zij hadden de tocht naar Groningen wel mee gemaakt. Spijtig! Zo blijft de familiegeschiedenis van de evacuatie voor mij en volgende generatie een grote vraag. Toch bleef ik geïnteresseerd, en belde enkele malen met mijn broer Gerrit die in Australië woont. Hij was niet mee geweest naar Groningen, maar vertelde zonder aarzeling zijn verhaal. Ook hij had met zijn klasgenoten onder gevaarlijke omstandigheden in Wieler en in de nabijheid van de Lanck op het veld moeten werken, onder toezicht van hun onderwijzers van de St. Lambertsschool. Ook hij had de Duitse soldaten over de Hoogstraat naar de Swalmbrug zien marcheren, zoals het beschreven is in het boek Swalmen ‘40 -’45, uitgegeven in 1985 door de MHVS. In Swalmen ondervonden ze geen weerstand. Alleen aan de Swalmbrug was een aspergeversperring aangebracht, maar dat deerde de Duitsers niet. In een handomdraai lag het hele zaakje langs de kant van de weg en konden ze verder richting Roermond. In november 1944 kwamen de oprukkende geallieerden langs de westoever van de Maas in Limburg tot stilstand. Rond Buggenum ging het opwaarts in noordelijke richting, waar de Engelsen hun stellingen betrokken. De Duitsers lagen oostelijk achter de grens waar zij hun afweergeschut hadden opgesteld. Zo kwamen de dorpen Swalmen, Reuver en Beesel in een uiterst gevaarlijke verdedigingslinie terecht, waar ze tijdenlang onder een hevig granaatvuur lagen. Wiel Janissen, die door een granaatsplinter gewond raakte, werd naar het Lazaret gebracht (Moutfabriek Stationstraat), waar hij op 9 december 1944 als eerste patiënt werd opgenomen. Zijn broer Gerrit die ook gewond was geraakt moest naar het ziekenhuis in Roermond. Wij woonden tegenover de Fuu. Net als het klooster waren deze gebouwen hoger gelegen. Die kregen het dan ook flink te verduren. Zo ook de omliggende huizen die zwaar beschadigd werden door granaatstukken. Net als iedereen moesten ook wij met z’n allen bij ieder alarm naar de kelder vluchten. Wij kropen door een gat in de schuurmuur om zo in de kelder van de buren “die groter was dan de onze” een veilig heenkomen te zoeken. Op een zondagmorgen werd pap in de kerk door familie gewaarschuwd dat een groep Duitsers het dorp was binnengekomen (“De Pruusse zin aan ‘t kómme”). De meeste mannen waren in een oogwenk de kerk uit. Pastoor sloot ook weleens de kerkdeur tot de Duitsers uit het dorp verdwenen waren. Mijn vader, Hendrik Janissen, hield zich verborgen voor de razzia’s. Hij zat ondergedoken met z’n broer (oom) Evert, Everts zoon Sjaak, Frien Emans en Piet van Dael. (Ze wilden allen niet voor de Duitsers, de Pruus, werken.) De eerste tijd zaten ze in een waterput die droog stond. Hun vluchtroute ging door onze achterhof in de St. Jansstraat, via het huis van de familie Van Dael, waar zich aan de achterkant van dat huis een raampje bevond. Er werd eerst goed opgelet of alles veilig was. Dan kropen ze door het raampje en kwamen in de achtertuin van Frien Emans uit. Vandaar gingen ze verder tussen loshangende latten om in het sjop van Coen Geraedts uit te komen waar ze snel in de put verdwenen. De put had een lengte van 4 meter en was ± 60-70 cm hoog met daarop een zware deksel die bij ieder onderduiken door Sef (zoon van Coen Geraedts, toen tien 10 jaar jong) vlug teruggelegd moest worden. Later liet Coen Geraedts boven het plafond van 19 |
|
door de schouders en onderarm van Gerrit gevonden die daarbij ook de rechterhelft van zijn gezicht verschroeide. Diezelfde granaatscherf schoot door langs het scheenbeen van Wiel die het uitgilde van de pijn. Harrie van acht jaar schoot als een pijl onder een oude tafel. Door de snelheid stootte hij zijn hoofd aan een harde houten poot. Hij hield er alleen een flinke buil en hoofdpijn aan over. Na de pijnlijke schreeuw van Wiel bemerkten ze in huis, dat hun vermoeden van onraad verkeerd was ingeschat en gingen ze voorzichtig buiten kijken wat aan de hand was. Zij hadden niet bemerkt wat zich buiten allemaal afspeelde. Later hoorde Gerrit vertellen, dat boeren die land hadden aan de westoever van de Maas, af en toe de geallieerden van vlees en fruit voorzagen. Zij mochten in ruil dan eens met het wapentuig in de weer. Zo ontstond de onverwachte beschieting waar de broers ernstig gewond door raakten. een slaapkamer aan de achterzijde van het huis, waar voldoende ruimte was, een kruipluik aanbrengen. De mannen bereikten de ruimte met een ladder, waar ze iets comfortabeler konden schuilen. Zo gauw ze in die ruimte waren moest Sef de ladder weg halen. Dat luik had een kijkgat. Daar hingen ze een vogelkooi voor met een merel in. Een keer gebeurde er iets onverwachts. Voordat de kooi aan de haak kon worden bevestigd, schoot Sef van de ladder af. De kooi viel naar beneden en de merel? “Helaas, hij was te hard gevallen”. Door de val liep Sef behoorlijk wat schrammen op. De kooi kwam weer voor het kijkgat te hangen, maar nu zonder vogel. Om twaalf uur ‘s middags, als het al veilig was, probeerden de mannen vanuit hun schuilplek naar huis te gaan voor een warme maaltijd. Dan werden alle deuren en ramen gesloten zodat ze bij onraad snel weg konden vluchten. Op een dag kregen de broers Wiel, die veertien was, Gerrit elf en Harrie acht jaar, een opdracht van thuis mee, om zakken met zand te vullen en daarmee het keldergat van de gezamenlijke schuilkelder, dat ‘s avonds en ‘s nachts verduisterd moest zijn, te dichten. De jongens waren manmoedig bezig met hun opgedragen taak bij de buren. Totdat in het middaguur geheel onverwachts, zonder dat het luchtalarm was gegaan, enkele beschietingen plaatsvonden. Bij die beschieting viel bij de familie Custers, Marktstraat no. 16 tot grote schrik van de bewoners een granaat door het dak om op de zolder tot ontploffing te komen. Het veroorzaakte veel schade. Een granaatscherf kwam vanaf Custers terecht in het keldergat op een van de zandzakken. De broers, die het gierende geluid van een granaat en daarop de harde knal van de inslag hoorden, renden direct naar de achterdeur van het huis die op slot zat. Flink bonzen op de deur hielp niets. Binnen dachten ze dat er Duitsers aan de deur waren. Na dit gebeuren heeft Hendrik Janissen niet meer bij Coen Geraedts ondergedoken gezeten, maar heeft zich stil gehouden in een goed afgedekte kelder in eigen huis. Gelukkig hebben ze hem daar niet ontdekt. Maar de Duitsers namen (ze hadden het eerst gevraagd, ja, ja) al zijn tabaksplanten mee. Rondvliegende granaatsplinters kunnen onvoorstelbaar veel leed toebrengen. Wiel, de oudste van de jongens, vloog op enkele strobalen, die onder een schuin dak lagen opgeslagen voor het klein vee. Hij kwam op zijn rug te liggen. Gerrit, achter hem aan landde op zijn buik, ging met zijn hoofd op de voeten van zijn broer liggen en hield ter bescherming een arm voor zijn gezicht. Maar een granaatsplinter had zijn weg Vanaf de overkant van de Maas, in de buurt van Buggenum, konden de geallieerden, de gehele westelijke linie overzien tot ver voorbij de Rijksweg. Ze schoten op alles wat zich bewoog. Gerrit, die op het moment van de granaatinslag ernstig gewond was geraakt maar wonderwel geen pijn voelde, werd op een platte kar met paard naar het ziekenhuis vervoerd. De voerman was Derks, de groenteman (Veldpoort), vergezeld door Dijks, politieman in Swalmen, en Jan Geraedts (zoon van de gemeenteopzichter) en lid van de BB (Bescherming Bevolking). Tussen de Oude Baan en Schinheuvel werden ze gezien en met granaten beschoten. Van schrik vlogen Derks, Van Dijk en Geraedts in een greppel langs de weg. De gewonde kon natuurlijk niet vluchten en lag op de platte kar die ze op een tankgraaf midden op de Rijksweg hadden achtergelaten. Bij zo’n hachelijke gebeurtenis en het gewond zijn was dat echt geen pretje. Toen het weer rustig was, bereikten ze gelukkig veilig het ziekenhuis in Roermond. In het ziekenhuis kreeg Gerrit een keer bezoek van Wiel Lucas, ook lid van de B.B. Vanwege het grote oorlogsgevaar was er ver- 20 |