| Omschrijving |
|---|
|
Beijeingezeumerd 2020-2 Inhoud Jaargang 13 – 2020 No.2 Uit de vereniging: Blz. 2 Energietransitie met behoud van kwaliteit van natuur en landschap Blz. 6 Jaarprogramma Heemkundevereniging Maas- en Swalmdal – MHVS Blz. 7 Schenking Overige artikelen: Blz. 7 Wij verlieten ons vaderland Blz. 9 Kroniek van Swalmen, januari, februari en maart Blz. 11 Uit de oude doos Blz. 12 Flora en Fauna: De Vlier Blz. 14 Op zoek naar de Romeinse weg Blz. 15 Gerichtsprotocollen Beesel-Belfeld (2) Blz. 1 Meer ... |
| Tekst |
|---|
|
Inhoud Jaargang 13 – 2020 Uit de vereniging: Blz. 2 Energietransitie met behoud van kwaliteit van natuur en landschap Blz. 6 Jaarprogramma Heemkundevereniging Maas- en Swalmdal – MHVS Blz. 7 Schenking Overige artikelen: Blz. 7 Wij verlieten ons vaderland Blz. 9 Kroniek van Swalmen, januari, februari en maart Blz. 11 Uit de oude doos Blz. 12 Flora en Fauna: De Vlier Blz. 14 Op zoek naar de Romeinse weg Blz. 15 Gerichtsprotocollen Beesel-Belfeld (2) Blz. 16 Het eenzame huis op de Horsterberg in Belfeld Blz. 18 Vondst van een Romeinse swastika-fibula Blz. 20 De Swalmbode, weekblad voor Swalmen, Boukoul en Asselt Blz. 20 Haaj vol Foto’s aangeleverd door: Hans Simons blz. 9, 10, 12, 13 Archief HVMS blz. 11 Wiel Luys blz. 14, 18, 19 Leo Verhart blz. 14 Wim van Diepen blz. 16, 17 Annelies Hermans blz. 20 1 No.2 |
|
Uit de verenigingen: Energietransitie met behoud van kwaliteit van natuur en landschap Hans Heijnen, oud-directeur Natuur- en Milieufederatie Limburg In januari 2020 organiseerde de dorpsraad Swalmen met de MHVS een tweetal bijeenkomsten over Duurzame Energie. Op de eerste bijeenkomst mocht ik als oud-directeur van de Natuur- en Milieufederatie Limburg de aftrap geven waarin ik met name ben ingegaan op de ruimtelijke consequenties van de verduurzaming van ons energiegebruik. Deze kunnen enorm zijn. Zo leggen zonneweiden en windturbines ter vervanging van fossiele energie een zeer groot beslag op de ruimte en hebben ze een negatief effect op natuur en landschap. Alle CO2-arme energievormen, dus ook kernenergie moeten daarom in beeld blijven om het terugdringen van broeikasgassen effectief te kunnen aanpakken. planeet een soort 'deken’. Zonder deze deken zou er geen leven op aarde mogelijk zijn. Het beschermt ons onder andere tegen de kou van het heelal. Zonder de broeikasgassen zou het ongeveer -18°C zijn, nu is het gemiddeld 15 graden op aarde. Op Venus zijn er te veel broeikasgassen, daardoor is er ook geen leven mogelijk. Zoals gezegd voegen wij kooldioxide aan de atmosfeer toe wanneer wij iets verbranden waar koolstof in zit. En dat zit bijna overal in. Het verbrandingsproces voegt niet alleen CO2 toe aan de atmosfeer, maar produceert ook hitte, die voor een gedeelte niet uit de atmosfeer kan, omdat zewordt tegengehouden door de deken van broeikasgassen. Precies het omgekeerde van het proces van verbranding is fotosynthese (foto = licht; synthese = aanmaak). Dit betekent dat planten en algen zonlicht gebruiken als energiebron om water en koolstofdioxide om te zetten in koolhydraten en zuurstof. Het water nemen planten met hun wortels op uit de bodem. De koolstofdioxide en zuurstof worden via huidmondjes in het blad met de lucht uitgewisseld. En de koolhydraten worden als bouwstenen voor de plant gebruikt. Wordt de plant vervolgens gegeten door mensen of dieren, dan komt bij de verbranding met zuurstof van de plantendelen de opgeslagen energie weer vrij, wordt de kooldioxide weer uitgeademd en is de kringloop rond. Broeikasgassen Onze huidige moderne maatschappij gebruikt heel veel energie die voor een groot deel afkomstig is van zogenaamde fossiele brandstoffen zoals olie, gas, steenkool en bruinkool. Het probleem is dat bij de verbranding hiervan CO2 (kooldioxide) vrij komt. Dit gas is niet giftig, integendeel het is de belangrijkste voedingsstof van het leven op aarde. Via fotosynthese zetten planten CO2 om in voedingsstoffen die wij vervolgens weer kunnen consumeren. Glastuinders weten allang dat CO2 goed is voor plantengroei. Al een jaar of veertig blazen ze extra CO2 in de kas en verhogen daarmee hun opbrengst met 15 tot 20 procent. Hoe meer planten en bomen er zijn, hoe meer koolstofdioxide in de natuur zit opgesloten en hoe minder er in de atmosfeer zit. Door de verwarming van je huis, de produktie van electriciteit en het rijden met auto's wordt de deken van broeikasgassen steeds dikker. Hierdoor kan er minder warmte naar het heelal ontsnappen en neemt de opwarming van de aarde dus toe. Er wordt onderscheid gemaakt tussen het natuurlijk broeikaseffect en het versterkt broeikaseffect. Zoals hierboven beschreven zijn er gassen in de atmosfeer die er voor zorgen dat warmte op aarde vastgehouden wordt. Dit effect, het natuurlijk broeikaseffect, is vernoemd naar de kassen die tuinders gebruiken voor het verbouwen van groente, bloemen en planten. De gassen in de atmosfeer Klimaatverandering door versterkt broeikaseffect CO2 is echter niet alleen een voedingstof voor planten maar heeft ook broeikaseigenschappen. Dat zit namelijk zo. Het broeikaseffect is het gevolg van opsluiten van hitte in de atmosfeer. De hitte wordt opgesloten door broeikasgassen; met name koolstofdioxide (C02) en de damp van water (H2O). Deze gassen vormen rondom onze 2 |
|
hebben dezelfde werking als de glazen of plastic overkapping op broeikassen; namelijk de warmte tegenhouden en zo de temperatuur in de broeikas op laten lopen. moeilijke opgave. Zowel op wereld-, europese- en landelijke schaal worden maatregelen voorgesteld om deze opgave toch te klaren. De maatregelen komen neer op energiebesparen door onder andere te isoleren, minder te vliegen en te recyclen, maar ook om de energie anders (zonder CO2-uitstoot) op te wekken. En aangezien klimaatverandering (versterkt broeikaseffect) al gaande is, moeten we ons nu al aanpassen aan de gevolgen hiervan, zoals hogere afvoeren in de Maas maar ook langere perioden van droogte. Dit kunnen we onder andere doen door de Maas meer ruimte te geven om regenwater in de winter langer vast te houden. Het versterkte broeikaseffect wordt in tegenstelling tot het natuurlijk broeikaseffect door de mens veroorzaakt. Dit doet de mens door verschillende gassen uit te stoten, die meer warmte op de aarde vasthouden. De grootste oorzaak daarvan is de industriële revolutie. Door het gebruik van fossiele brandstoffen is de hoeveelheid kooldioxide in de atmosfeer sterk toegenomen. Daarnaast vermindert de mens de natuurlijke mogelijkheden om kooldioxide op te sluiten in de natuur; door het kappen van bossen komt de CO2 vrij die door de natuur was opgeslagen. Energietransitie Energie anders opwekken is een belangrijk onderdeel in het terugdringen van de CO2-uitstoot. De Natuur- en Milieufederatie Limburg (NMF Limburg) heeft de afgelopen jaren hier een visie op ontwikkeld, die ik volledig onderschrijf. Deze komt er op neer dat eerst fors wordt ingezet op besparing van energieverbruik in Limburg. Het resterend energiedeel, groot ca. 95 PetaJoule (PJ) (PetaJoules is maat voor energie. Met één PJ kunnen ca. 90.000 huishoudens het hele jaar van elektriciteit worden voorzien) moet vervolgens zonder CO2-uitstoot worden opgewekt. In 2018 bedroeg de totale CO2 uitstoot over de hele wereld 37 gigaton. Om gevoel voor verhoudingen te krijgen heb ik onderstaan tabelletje opgenomen. China: 10 gigaton USA : 15 gigaton Europa: 13,5 gigaton Overige landen 18,5 gigaton Binnen Europa nog enkele voorbeelden voor de beeldvorming: Duitsland : 0,9 gigaton Nederland: 0,14 gigaton Limburg : 0,012 gigaton Roermond: 0,000723500 gigaton oftewel 723.000 ton Gewenste duurzame energiemix NMF Limburg heeft op basis van het onderzoek naar de potentie van hernieuwbare energiebronnen in Limburg een indicatie van de gewenste energiemix opgesteld. Daarbij is rekening gehouden met belemmerende factoren, met name op het vlak van ruimtelijke ordening. In onderstaande tabel is voor elke energiebron de jaarlijkse opbrengst en het totale ruimtebeslag opgenomen. De hier geschetste energiemix is indicatief omdat er nog veel onzekerheid is over de beschikbaarheid en toepasbaarheid van met name bronnen als restwarmte en biomassa. Hieruit blijkt dat China, USA en Europa de helft van de mondiale uitstoot voor hun rekening nemen. Door de grote uitstoot is de concentratie van CO2 in de atmosfeer navenant toegenomen. Honderd jaar geleden bedroeg deze 280 dpm (deeltjes per miljoen), nu bedraagt deze al 410 dpm. Als gevolg van deze CO2-toename is de afgelopen 100 jaar de gemiddelde temperatuur op aarde 0,6 graad Celsius gestegen. Dat lijkt weinig maar zelfs een kleine stijging van de gemiddelde temperatuur wereldwijd kan al problemen geven voor mensen, dieren en planten. Bovendien is een veel grotere toename in temperatuur voorspeld voor deze eeuw. Door verschillende hernieuwbare energiebronnen te combineren kan Limburg in 2050 duurzaam voorzien in de energievraag van 94,2 PJ. Vanwege de relatief beperkte ecologische en landschappelijke impact van energieopwekking uit duurzame biomassa, bodem-, aard- en restwarmte gaat de voorkeur uit naar het toepassen van deze energiebronnen. Toch zal het grootste deel van de benodigde opbrengst worden gegenereerd met zonnepanelen. Zonnevelden nemen net als windmolens veel Wat kunnen/moeten we doen? De CO2-concentratie in de atmosfeer moet uiteindelijk niet meer verder toenemen. Dat is een heel 3 |
|
ruimte in en staan in het buitengebied op gespannen voet met natuur en landschap. Om de effecten van het ruimtelijk beslag te beperken heeft dubbel ruimtegebruik de voorkeur. Bijvoorbeeld door parkeerterreinen te overdekken met zonnepanelen, een plan dat momenteel wordt uitgewerkt door de Natuur- en Milieufederatie Limburg en enkele partners. Wind- en zonnevisie Daarnaast heeft NMF Limburg een Wind- en Zonnevisie opgesteld met duidelijke voorkeurs- en uitsluitingsgebieden voor de plaatsing van windturbines en zonnevelden. De kaarten horend bij deze visies zijn hierna in dit artikel opgenomen. Meer informatie over de energiemix, de Windvisie en de Zonnevisie kunt u vinden op de website van de NMF Limburg (www.nmflimburg.nl). Enkele kanttekeningen In bovenstaande berekening is uitgegaan van een afnemende energievraag in de komende drie decennia. Het is goed denkbaar dat de energiebehoefte in 2050 niet kleiner maar juist groter is dan nu, bijvoorbeeld door een groeiende economie, het massaal gebruik van datacentra en de onWindvisie Limburg, 2016 (met actualisatie 2018) Zonnevisie Limburg 2018 voorziene heropstart van de Clauscentrale in Maasbracht. Deze gasgestookte centrale zal onder meer ingezet worden om de Belgen, die enkele kerncentrales (Tihange en Doel) willen stilleggen, van stroom te voorzien. Resultaat is dat er 4 |
|
ven gekost wegens een overdosis straling. Bij Tsjernobyl vielen 62 doden en lopen er volgens de WHO nog zo’n 4.000 mensen met een verhoogde kans op kanker rond. Dat is veel, maar we hebben het over de twee ernstigste kernrampen in de geschiedenis: de één met een totaal verouderde centrale en de andere als gevolg van een natuurramp. Het blijkt dat alle andere vormen van energieopwekking veel dodelijker zijn. in één klap drie miljoen ton CO2 extra wordt uitgestoten. Kerncentrales stoten namelijk geen CO2 uit, maar hebben wel zoals bekend andere nadelen. Om die drie miljoen ton te compenseren zou je ca. 30 Wells Meer (Gemeente Bergen) projecten (= Wells Meer Energielandgoed is in ontwikkeling. Het gaat om 210 ha zonnepanelen met 6 windturbines Vooralsnog is dit het grootste hernieuwbare energieproject in de provincie Limburg) moeten realiseren met een totaal oppervlakte van ruim 6000 ha. In bovenstaande afbeelding zijn de Clauscentrale en het Wells Meer Energielandgoed op dezelfde schaal getekend. In dat geval is een energiemix, die uitsluitend is samengesteld uit duurzame bronnen, waarschijnlijk niet toereikend. Nieuwe technologieën met een hogere opbrengst kunnen de stijgende energiebehoefte mogelijk opvangen, maar feit blijft dat er fysieke grenzen zijn aan het ruimtegebruik in onze provincie. Om die reden zou de import van zonneen windenergie uit het buitenland niet op voorhand moeten worden uitgesloten. Het piepkleine streepje onderaan is kernenergie. Zelfs groene stroom is dodelijker dan kernenergie. De stuwdammen voor waterkracht breken ook wel eens door. De ergste ramp daarmee was in 1975 in China. Toen verdronken 26.000 mensen en werden miljoenen mensen dakloos. Natuurlijk is er wel nog het probleem van het kernafval. Kernenergie Wat mij betreft zou vanwege het geringe ruimtebeslag en de minimale CO2 uitstoot ook kernenergie in beeld moeten blijven. Kernenergie stoot namelijk geen CO2 uit. Bovendien produceren kerncentrales op momenten dat er stroombehoefte bestaat, hetgeen niet het geval is met zonne–energie en windenergie, die onregelmatig stroom leveren. De fluctuaties dienen met fossiel–gestookte centrales te worden glad gestreken. Voor heel veel mensen is kernenergie echter taboe vanwege de problemen met Tsjernobyl en Fukushima, de ergste kernrampen uit de geschiedenis en dus ook de twee meest gebruikte argumenten tegen kernenergie, maar de aardbeving gevolgd door een tsunami, die de kerncentrale in Fukushima verwoestte, kostte het leven aan 19.000 mensen. Daarentegen heeft Fukushima nog slechts één le- In Nederland heeft de Centrale Organisatie Voor Radioactief Afval (COVRA) de wettelijke taak om in ons land al het radioactieve afval te verzamelen, te verwerken en op te slaan. Niet alleen het radioactief afval van de kerncentrale in Borssele gaat naar COVRA, maar ook radioactief ziekenhuisafval en radioactief afval uit de procesindustrie. Dit afval wordt voor het leeuwendeel opnieuw verwerkt tot splijtstof, maar 5% van de splijtstof eindigt als hoogradioactief afval, dat wordt opgesloten in een structuur van een massieve blok glas. De kerncentrale Borssele produceert jaarlijks zeven canisters (roestvrijstalen vaten) met hoogradioactief afval. COVRA slaat het afval gedurende honderd jaar bovengronds op. In deze periode verdwijnt vanwege de halveringstijd op natuurlijke wijze een groot deel van de radioactiviteit. Het afval is na honderd 5 |